Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro

On parmağında onlarca marifet olan bir yazar Bertolt Brecht. Roman yazarı, oyun yazarı, tiyatro yönetmeni, şair ve Marxist. Brecht'in tiyatroları 20. yüzyıla damgasını vururken bugün hala güncelliğini koruyor.

Bertolt Brecht, eserleri ve düşünceleri yüzünden ölümle burun buruna gelmiş, uzun yıllar sürgünde kalmış bir yazar. Hitler iktidara geçtiğinde eserleri sekteye uğrar ve idam korkusuyla doğup büyüdüğü Almanya'yı terk eder. Prag, Zürih ve Paris'te kısa süre kaldıktan sonra bir yazar arkadaşının davetiyle Danimarka'ya yerleşti. Birlikte yaşadıkları evde, Walter Benjamin dahil birçok ünlü konuk ağırladılar. Savaşın yaklaşmasıyla İsveç'te Stockholm'e yerleşir. Ama Hitler Norveç ve Danimarka'yı işgal edince Finlandiya'da Helsinki'ye yerleşerek bir süre ABD vizesinin çıkmasını bekler. Yaşamının son yıllarında Berlin'e geri döner, burada hayata gözlerini yumar. Mezarı halen Berlin'de.

Bertolt Brecht 58 yıla sığdırdığı zorlu yaşamında yazın ve tiyatro tarihinde önemli izler bıraktı. Marxist olan ve komünist olduğunu dile getiren Brecht, eserlerinde diyalektik materyalizmin eleştirel estetiğinin yaratılması üzerine çalıştı.

Epik tiyatro

Bertolt Brecht epik tiyatro, daha sonra kendi adlandıracağı üzere diyalektik tiyatro türünün kurucusudur. Epik tiyatroda adı geçen diğer sanatçılar arasında Vladimir Mayakovsky ve Erwin Piscator da bulunuyor. Epik tiyatro, siyasi bir amaç taşır. Tiyatronun elit sınıf dışında emekçi sınıfa hitap eden, halkın sorunlarını işleyen bir tiyatro olması savunulur.

Brecht'in epik tiyatroda kullandığı en önemli tekniklerden biri Verfremdungseffekt, yani yabancılaştırma efektidir. Bu tekniğin amacı seyirciyi oyundan kopuk hissettirmek, böylece sahnenin kurgusal gerçekliğine gömülmelerini veya karakterle aşırı empati kurmalarını engellemektir. Bunu sağlamak için oyunlarda parçalara ayırma, karşıtlık ve çelişkiden yararlanılır.

Bertolt Brecht'in Üç Kuruşluk Opera adlı eserinden eğlenceli bir sahneyi buradan izleyebilirsiniz (altyazısız):
http://www.youtube.com/watch?v=WFIlTonERS8
* Konu olarak, gelinlik giymiş aktrisin uygun bir koca arayışını ama hiçbir adayı beğenmeyişini anlatıyor. Ona iyi ve düşünceli davranan, yat kat sahibi olan, vb herkese "Nein!" diyor. Ama ona ters davranan, beş parası olmayan adaya "Ja" diyor.

Eserleri

Brecht'in Türkçede basılmış olan eserlerinden bazıları:

- 8 ciltten oluşan Bütün Oyunları
- Bertolt Brecht'ten Öyküler
- Epik Tiyatro
- Beş Paralık Roman (Sevgi Soysal çevirisi ve Walter Benjamin'in sonsözüyle)
- Günlükler 1-2
- Oyun Sanatı ve Dekor
- Radyo Kuramı ve Sinema Üzerine