Tiyatro Türleri

Akropolis'teki tiyatro, Atina.
Çerçi Sanat'ın 4. sayısı tiyatro konulu olacak. Yazılarımız çoktan birikti. Hazırlık aşamasındayız. Siz sayıyı beklerken tiyatro türleri hakkında kısa bir bilgi verelim dedik.

Tiyatro çok uzun ve köklü bir mevzu. Antik Yunan'la birlikte tanımaya başlasak da daha eski çağlarda bulunan maskeler ve benzeri kalıntılar aslında adı konulmasa da tiyatroyla iç içe olduğunu gösteriyor.

Tiyatro Mimarisi

Tiyatro türlerinden önce bir dipnot düşelim. Eski çağlarda mimari güzelliğe amfiyitatrolar da dahil. Antik Yunan'a bakarsak yarım daire şeklindeki oturma yerleri tiyatroya gelen herkesin oyuna yaklaşık aynı mesafede durmasını sağlar. Bu yapılar, iyi bir akustik de sağlarlar. Antik tiyatrolarda dikkatinizi çekebilecek bir özellik de hep en güzel manzaralarda inşa edilmeleridir. (Bunun en güzel deneyimlendiği yerlerden biri Marmaris'te Sedir Adası'ndaki Cedrae Antik Kenti'nin amfitiyatrosudur. O kadar turkuvaz bir denize bakarken oyuna nasıl odaklanılıyordu, merak konusu!) Böylece oyundan sıkılan seyirciler, başka seyircileri rahatsız etmeden manzaranın tadını çıkarabilirler. İleriki çağlarda sahneler arkadan manzara görülmeyecek şekilde inşa edilmeye başlar. En son geldiği noktada da kapalı alanlarda oynanmaya başlar. (Açık hava sahneleri ve hâlâ dün yapılmış gibi ayakta duran Aspendos Tiyatrosu vb örnekler hariç.)

Antik tiyatrolarda sadece seyircilerin değil oyuncuların da olanakları çok. Geniş bir sahnede doğal olanakları kullanmanın yanı sıra seyircileri de oyunun içine katarak (ya da belki seyircilerin içine karışarak) etkileşimli bir oyun çıkartmak mümkün. Modern tiyatroda da teknolojik imkânlardan yararlanılabiliyor. Özellikle ses sistemi ve ışıklandırma oyunları sahnelemede oldukça yardımcı unsurlar.

Mimari hakkında biraz bilgi vermek tiyatro türlerini zihninizde canlandırmanıza yardımcı olacak.

Tiyatro Türleri

Tiyatro türleri, günümüzde oldukça çeşitlense de temel olarak üç türden bahsedebiliriz: Trajedi, dram, komedi. Üç birlik kuralına da değinelim: Olay, yer ve zamanın birliği mevcutsa o tiyatro üç birlik kuralına uyar deriz.

Trajedi: Konusu seçkin kişilerden veya mitolojideki kahramanlardan seçilen bu tiyatroda seyircilerde yoğun, şiddetli hisler uyandırmak amaçlanır. Trajedide gerek dilde, gerek karakterlerde gerekse konularda kusura yer yoktur. Bu tiyatro türünde çok iyi eserler verilmiştir ama halkı anlatmaması ve kesin kurallara tabi olması yönlerinden eleştirilebilir.

Komedi: Temelleri antik tiyatroya dayanan, güldürü ve eleştiri içerikli tiyatro türüdür. Güldürürken eğitmeyi amaçlar. Trajedinin aksine, çirkinlik ve kabalık seyirciye özellikle gösterilir, dilde argodan ve küfürden çekinilmez. Konular günlük hayattan seçilir ve üç birlik kuralına uyar. Karakter, töre, entrika gibi alt türleri bulunur.

Dram: Trajedinin sıkı kuralları var demiştik yukarıda. 19. yüzyılda ortaya çıkan dram, bu kuralları yıktı. Konular günlük hayattan seçilir, olaylar hem komik hem acıklı olabilir, karakterler her kesimdendir. Üç birlik kuralına uyma zorunluluğu bulunmadığı gibi şiir ve düzyazı da iç içe geçebilir. Günümüz tiyatro eserlerine önayak olmuş bir türdür.

Günümüz tiyatrosunda karakterler, yer, zaman, olaylar neredeyse sonsuz bir çeşitlilik gösterebilir.

Dramatik Tiyatro ve Epik Tiyatro Arasındaki Farklar

Bertolt Brecht ve epik tiyatro hakkında daha önce bir yazı yazmıştık. Epik tiyatroda yabancılaştırma yöntemiyle seyirciye bir kurgunun içinde olduğu hatırlatılarak Marksist bir çizgi işlenir. Ama dramatik tiyatro seyirciyi kurguya inandırır. Brecht'in gözünden dramatik tiyatro ve epik tiyatro farklarının bir kısmı:

- Dramatik tiyatroda olaylarla, epik tiyatroda anlatıcıyla seyircinin dikkati dorukta tutulur.
- Dramatik tiyatroda seyirci oyunla iç içedir, epik tiyatroda seyirci gözlemci konumundadır, oyuna "yabancılaştırılır".
- Dramatik tiyatro anlatımla, vurgularla, retorikle iş görür; epik tiyatroda kanıtlar sunulur, diyalektik devrededir.
- Dramatik tiyatroda olay örgüsü oyunun sonu hakkında merak uyandırır, epik tiyatroda oyunun sonundan çok işleyişi önem kazanır.
- Dramatik tiyatro bir bütündür ve doğal olarak gelişir, epik tiyatro düz bir çizgi izlemez, parçalıdır.
- Dramatik tiyatro duygusal, epik tiyatro akılsaldır.

Çerçi Sanat'ın tiyatro sayısını bekleyin, bomba gibi geliyor!

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder